Aandacht voor nachtwerk
Afgelopen zondag was er een uitzending van het programma Pointer over nachtwerk. Specifieker: over de nadelige effecten van nachtwerk, vooral op de slaap. Ter voorbereiding hield de redactie van Pointer, samen met de Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde (NVAB), een enquête onder 213 bedrijfsartsen die betrokken zijn bij medewerkers in nachtdiensten. 85% van hen vertelde dat ze nachtwerkers in hun praktijk krijgen met klachten gerelateerd aan hun werktijden, met name slaapklachten en vermoeidheid.
Minister van Gennip (SZW) gaf in een reactie op deze cijfers aan dat het geen politieke verantwoordelijkheid om nachtwerk te beperken. “De verantwoordelijkheid en afweging om werknemers in de nacht in te zetten en goede maatregelen te nemen als nachtwerk nodig is, ligt bij werkgevers”, aldus de minister.
De bedrijfsartsen uit de enquête zien dat niet zo snel gebeuren: slechts 20% van hen ziet dat bedrijven voldoende doen om gezondheidsklachten door nachtwerk te voorkomen.
Geen nieuws
Het onderwerp is niet nieuw. Al tientallen jaren wordt er wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de gezondheidsrisico’s van nachtarbeid. De Gezondheidsraad schreef er verschillende rapporten over, het laatste dateert van 2017. Daarin werd geconcludeerd dat nachtarbeid aantoonbaar leidt tot verhoogde risico’s op slaapstoornissen, diabetes type 2 en hart- en vaatziekten.
Het advies aan de minister van SZW luidde dan ook om “nachtwerk waar mogelijk te beperken”. Dat is de papieren werkelijkheid, in de praktijk zien we nachtarbeid alleen maar toenemen. Op dit moment werken 1,3 miljoen mensen soms dan wel regelmatig in de nacht. 15 jaar geleden waren dat er 1,1 miljoen. Tevens blijkt uit onderzoek van werkgeversorganisatie AWVN onder 100 CAO’s die tussen 2015 en 2020 zijn aangepast dat de onregelmatigheidstoeslag op nachtarbeid met gemiddeld 3% is toegenomen.
Nachtwerk is alom aanwezig, wordt goed beloond en is – laten we eerlijk zijn – ook nog eens hartstikke wenselijk. Wie wil er om middernacht met een gebroken been voor een ziekenhuis met een gesloten deur staan met een bordje “komt u morgenochtend om 9.00 uur maar terug”? Daarom.
Behoefte aan goede informatie
Bij wie ligt dan de verantwoordelijkheid? De Arbowet is daar duidelijk over: “werkgevers en werknemers zijn samen verantwoordelijk voor gezond en veilig werken”. De werkgevers gaven aan in een onderzoek van het RIVM uit 2020 vooral behoefte te hebben aan goede informatie over nachtarbeid. Over o.a. gezondheidsrisico’s, optimale roosters, hulpmiddelen en voorzieningen, voedingsadviezen, voorlichting voor werknemers. Praktische informatie, kortom over wat zij als werkgevers kunnen doen. Wat de risico’s zijn en hoe ze die kunnen aanpakken.
Praktische handvatten
Gelukkig zijn er een aantal handvatten die we deze groep kunnen bieden. Want nachtwerk is vooral ongezond wanneer dit verder niet goed wordt begeleid en ondersteund. En lang niet iedereen ondervindt er dezelfde gevolgen van. Er is goede voorlichting en training nodig, zowel voor medewerkers als leidinggevenden.
Er is veel kennis waarmee we de problematiek goed in kaart kunnen brengen. Er zijn voedingsprogramma’s voor mensen in nachtdiensten die verbeteringen geven op slaap en vermoeidheid. Er is zelfs aangepaste ledverlichting speciaal voor de 24/7 werkomgeving waardoor nachtwerkers beter functioneren. Nachtarbeid is dus niet alleen maar ellende. En waar het dat wel is, kunnen we ermee aan de slag.
Positieve insteek
Laten we nachtarbeid benaderen met een positieve insteek. Ja, het is een extra arbeidsbelasting. En ja, het is zwaar. Maar we weten en kunnen al een heleboel om de eventueel negatieve gevolgen zo goed mogelijk te ondervangen. Het werken in de nacht zal voorlopig nog een cruciale pijler zijn van onze economie en samenleving.
Aan ons de taak om de mensen die Nederland draaiende houden op tijden dat ze eigenlijk in hun bed horen te liggen te zien en te steunen.
Dr. Alexander van Eekelen is afgestudeerd in fysiologische psychologie en gepromoveerd op circadiane ritmiek en slaap. Alexander werkt ruim 20 jaar met mensen in ploegen- en wisseldiensten en mede-eigenaar van Dag & Nacht Vitaal, onderdeel van Fitter Nederland.
Meer weten over een aanpak voor medewerkers in onregelmatige diensten? Lees meer.
We gaan graag met je in gesprek!
